Paus Franciscus wordt zaterdag begraven: blijft koning Willem-Alexander in Nederland op Koningsdag?

Het 0verlijden van paus Franciscus op 88-jarige leeftijd heeft wereldwijd voor diepe r0uw gezorgd. De geestelijk leider van de Rooms-Katholieke Kerk wordt op zaterdag 26 april – precies op Koningsdag – begraven op het Sint-Pietersplein in Vaticaanstad. Wereldleiders uit alle hoeken van de wereld worden daarbij verwacht. Maar dat roept ook meteen een vraag op die in Nederland gevoelig ligt: wie zal ons land vertegenwoordigen tijdens deze historische gebeurtenis?

En, minstens zo belangrijk voor veel Nederlanders: zal koning Willem-Alexander op deze Koningsdag wél in Nederland zijn, of reist hij af naar Rome?

Een ongebruikelijk dilemma op een bijzondere dag

Sinds zijn troonsbestijging in 2013 is Koning Willem-Alexander op elke Koningsdag trouw aanwezig geweest in een Nederlandse gemeente om de verjaardag van zijn ambt te vieren met het volk. Het is inmiddels uitgegroeid tot een warm en herkenbaar ritueel, waarbij de koning, koningin Máxima en andere leden van het koninklijk huis op informele wijze in contact komen met de bevolking.

Maar deze keer is alles anders. De begrafenis van paus Franciscus valt exact op 27 april, de dag die symbool staat voor saamhorigheid en nationale trots. Mocht de koning ervoor kiezen om naar Rome te gaan, dan betekent dat niet alleen zijn eerste afwezigheid op Koningsdag, maar ook een ingrijpende wijziging in het programma waar heel Nederland op rekent.

Staatshoofd of volksvertegenwoordiger – wat weegt zwaarder?

De keuze voor Willem-Alexander is complex. Enerzijds staat hij als staatsleider voor Nederland en zou zijn aanwezigheid bij de uitvaart van paus Franciscus – een van de invloedrijkste religieuze figuren van deze eeuw – passend zijn. Anderzijds is hij ook een symbolisch vaderfiguur van het volk, en Koningsdag is juist hét moment waarop hij die rol vervult.

Volgens insiders bij het koningshuis en in Den Haag is het besluit dan ook allesbehalve eenvoudig. Het zou bovendien niet de eerste keer zijn dat het onderwerp gevoelig ligt.

Historische echo: het gemis van koningin Beatrix in 2005

Toen in 2005 paus Johannes Paulus II 0verleed, was koningin Beatrix niet aanwezig bij zijn uitvaart. Dat leidde destijds tot kritiek vanuit katholieke kringen in Nederland, met als kernargument dat het gebrek aan koninklijke aanwezigheid een gemiste kans was om respect en verbondenheid te tonen aan miljoenen Nederlandse katholieken.

Die gebeurtenis speelt nu opnieuw mee in de overwegingen van zowel de Rijksvoorlichtingsdienst als het kabinet. Volgens bronnen wordt in stilte overleg gevoerd tussen het Koninklijk Huis, het ministerie van Buitenlandse Zaken en het kabinet om te bepalen wie het best geschikt is om namens Nederland af te reizen naar Vaticaanstad.

Kabinet of kroon?

Een mogelijke uitkomst is dat een kabinetslid, zoals minister-president Mark Rutte of minister van Buitenlandse Zaken Hanke Bruins Slot, namens Nederland naar Rome gaat. Daarmee wordt zowel het belang van de pauselijke uitvaart erkend, als de Koningsdagviering in ere gehouden.

Toch is er ook binnen het kabinet begrip voor de symbolische waarde van een koninklijke aanwezigheid bij zo’n groots internationaal moment. Het Vaticaan ontvangt niet dagelijks wereldleiders in deze context, en paus Franciscus wordt gezien als een paus die zijn invloed ver buiten de kerkelijke muren liet reiken – inclusief richting koningshuizen en staatshoofden.

Persoonlijke woorden van de koning en koningin

Na het 0verlijden van paus Franciscus lieten koning Willem-Alexander en koningin Máxima al snel een persoonlijke verklaring uitgaan, waarin ze hun diepe waardering voor de paus uitdrukten. Ze spraken niet alleen over zijn geloof, maar vooral over zijn persoonlijke impact en menselijke uitstraling.

“Met warmte herinneren wij ons de ontmoetingen met paus Franciscus, onder meer tijdens ons staatsbezoek in 2017. Hij straalde in alles barmhartigheid uit. Vanuit een rotsvast geloof pleitte hij voor mededogen en menselijkheid,” aldus het koningspaar.

Ook wezen ze op zijn sobere levensstijl en onvermoeibare inzet voor de kwetsbaren. Woorden die aangeven dat de paus indruk maakte, niet alleen als religieus leider, maar ook als mens met een missie.

“Hij belichaamde een luisterende en liefhebbende Kerk, en wist met zijn boodschap vele harten te raken – binnen én buiten de Rooms-Katholieke Kerk. Wij koesteren zijn nagedachtenis in dankbaarheid.”

Paus Franciscus: een bruggenbouwer tussen kerk en wereld

Het 0verlijden van paus Franciscus raakt niet alleen de katholieke gemeenschap. Zijn pontificaat werd wereldwijd gewaardeerd vanwege zijn inclusieve benadering, zijn inzet voor dialoog tussen religies, en zijn aandacht voor mondiale thema’s zoals armoede, klimaatverandering, en sociale rechtvaardigheid.

Zijn nadruk op eenvoud, zijn ontmoeting met gelovigen van verschillende overtuigingen, en zijn moed om binnen de kerk gevoelige onderwerpen bespreekbaar te maken, zorgden ervoor dat hij geliefd was tot ver buiten de muren van de kerk.

Voor een land als Nederland, waar secularisatie en pluralisme samen bestaan, is zijn nalatenschap relevant. En voor een koning die zelf ook de verbindende factor tussen verschillende bevolkingsgroepen moet zijn, is de band met paus Franciscus niet zomaar symbolisch.

Wat betekent het voor Koningsdag?

Mocht Willem-Alexander besluiten om af te reizen naar Rome, dan zal dat ongetwijfeld gevolgen hebben voor de traditionele Koningsdagviering. In het programma staan tal van optredens, ontmoetingen en feestelijke activiteiten gepland – allemaal gecentreerd rondom de koning en zijn gezin.

Het is denkbaar dat prinses Amalia en haar zussen een grotere rol krijgen in de festiviteiten, of dat koningin Máxima het voortouw neemt. Maar het zal onvermijdelijk anders aanvoelen. Voor veel Nederlanders is Koningsdag hét moment om de koning van dichtbij te zien – letterlijk en figuurlijk.

Toch is er ook begrip. Op sociale media delen mensen hun bewondering voor paus Franciscus en de rol die hij wereldwijd heeft gespeeld. “Als hij gaat, is dat logisch,” schrijft een Twitter-gebruiker. “Voor zo’n leider maak je ruimte. Zelfs op Koningsdag.”

Verwachting: binnen enkele dagen duidelijkheid

De Rijksvoorlichtingsdienst heeft laten weten dat er binnen enkele dagen een officiële aankondiging volgt over de Nederlandse vertegenwoordiging bij de uitvaart. Tot die tijd blijft het speculeren, maar de gevoeligheid van de beslissing is voor iedereen voelbaar.

In de aanloop naar Koningsdag en de uitvaart van paus Franciscus staan we voor een zeldzaam moment waarop traditie en internationale betrokkenheid samenkomen. Wat de keuze ook wordt, het wordt een dag die in meerdere opzichten geschiedenis zal schrijven.

Tot slot: een dag van r0uw én verbinding

Of koning Willem-Alexander nu kiest voor aanwezigheid bij het nationale feest of het wereldwijde afscheid in Rome: beide beslissingen dragen gewicht. Want Koningsdag is voor Nederland belangrijk, maar het leven en nalatenschap van paus Franciscus overstijgen religieuze en geografische grenzen.

Zaterdag 26 april wordt dus hoe dan ook een bijzondere dag – vol herinnering, eerbetoon en het zoeken naar balans tussen nationale trots en internationale verbondenheid. Eén ding staat vast: het leven van paus Franciscus zal op die dag wereldwijd worden herdacht, met of zonder de aanwezigheid van onze koning.