Met 26 zetels is D66 de grootste partij in de Tweede Kamer. Toch lukt het partijleider Rob Jetten maar beperkt om het beeld van iemand te neer te zetten die echt aan het stuur staat. Terwijl de uitslag ruimte biedt voor leiderschap, lijkt de politieke werkelijkheid hem die rol nauwelijks te gunnen.

Normaal gesproken neemt de grootste partij direct na de verkiezingen het voortouw in de formatie. Twee jaar geleden zagen we dat bij Geert Wilders. Logisch zou zijn dat Jetten als fractieleider nu dezelfde positie inneemt. In theorie doet hij dat ook, maar in de praktijk is daar weinig van te merken. Hij heeft wel een duidelijke voorkeur voor een coalitie, maar krijgt die nauwelijks van de grond.

Formatie muurvast

D66 ziet het liefst een kabinet met GroenLinks/PvdA, CDA en VVD. Maar VVD-leider Dilan Yeşilgöz weigert om met GroenLinks/PvdA in één regering plaats te nemen. Omdat D66 de PVV uitsluit, is de VVD onmisbaar. In feite heeft Yeşilgöz daardoor de sleutel in handen: zolang zij GroenLinks/PvdA blokkeert, kan de formatie eindeloos voortslepen.

‘Feeks’-appjes van Wijers

Daar bovenop kwam de rel rond de gelekte appjes van informateur Hans Wijers, waarin hij Yeşilgöz in oude berichten een „feeks” noemde. Dat heeft het vertrouwen tussen VVD en D66 vermoedelijk geen goed gedaan, ook al treft Jetten persoonlijk weinig blaam. Hij probeerde de angel eruit te halen door te benadrukken dat fouten herstellen bij een nieuwe bestuurscultuur hoort. Maar opnieuw viel op: D66 reageert vooral op de gebeurtenissen, in plaats van zelf het tempo te bepalen.

Rechts aan zet

Door de verschoven machtsverhoudingen hebben rechtse partijen als PVV, BBB en JA21 meer gewicht gekregen in het debat. Voor D66 betekent dit dat samenwerking over de eigen schaduw heen onvermijdelijk is, ook op dossiers waar standpunten sterk botsen. Zonder rechtse partner is er simpelweg geen stabiele regering mogelijk. En zolang andere partijen de boel rekken, wordt de grootste partij vanzelf minder leidend, omdat zij afhankelijk is van spelers die strategisch de tijd nemen.

Cruciale weken voor Jetten

Jetten benadrukt steeds het belang van vertrouwen, transparantie en een nieuwe manier van politiek bedrijven. Maar uiteindelijk draaien de komende weken om inhoudelijke keuzes. Welke idealen van D66 blijven overeind? Waar valt wél te schuiven? En vooral: welke partijen durven zich openlijk aan D66 te verbinden?

D66 heeft de verkiezingen gewonnen, maar moet dat mandaat nu zien te verzilveren. Lukt het Jetten om zijn voorzichtige toon om te zetten in concrete stappen en echte invloed aan de formatietafel? Of blijft de partij vooral reageren op anderen, en raakt de grootste fractie toch in de rol van volger in plaats van leider?

Eén ding staat vast: de grootste zijn is niet genoeg. De vraag is of D66 die positie weet om te zetten in overtuigende macht – of dat Jetten straks noodgedwongen moet aansluiten in de rij.

Al jaren zorgt de rol en het uiterlijk van Zwarte Piet tijdens het Sinterklaasfeest voor felle discussies. Sommigen willen vasthouden aan de ‘traditionele’ zwarte piet, anderen pleiten juist voor roetveegpieten omdat dat beter zou passen bij deze tijd.

In de loop der jaren zijn meerdere actiegroepen ontstaan die zich uitspreken tegen Zwarte Piet. De bekendste is Kick Out Zwarte Piet, dat sinds 2014 protesteerde tegen het traditionele uiterlijk. Voormannen als Quinsy Gario en Jerry Afriyie werden de gezichten van de beweging. Dit jaar kondigden ze aan ermee te stoppen.

Ook rapper en woordkunstenaar Akwasi wil dat het uiterlijk van Zwarte Piet verandert. Hij kwam eerder in opspraak toen hij tijdens een demonstratie in Amsterdam zei dat hij een Zwarte Piet “hoogstpersoonlijk op zijn gezicht” zou trappen. Tegen hem werd aangifte gedaan, maar het gerechtshof zag geen reden om hem te vervolgen.

Foto uit 2011

Akwasi is sindsdien niet stil blijven zitten en grijpt vaak de kans om te benadrukken dat het Sinterklaasfeest moet meegroeien met de samenleving. Afgelopen zondag deelde hij een oude foto die opnieuw veel losmaakt.

Op die foto, gemaakt in 2011, is hij zelf geschminkt als traditionele Zwarte Piet. Hij poseert met zijn vingers als een soort ‘schietgebaar’ tegen zijn slaap. Bij de foto legt hij uit dat het beeld stamt uit een tijd waarin het debat over Zwarte Piet nog lang niet zo hevig was als nu.

Hij schrijft dat de foto is genomen na een incident tijdens de intocht, waarbij politieagenten Quinsy Gario en Jerry Afriyie hardhandig zouden hebben aangepakt omdat zij T-shirts droegen met de tekst “Zwarte Piet is Racisme”. Volgens Akwasi bestond de beweging Nederland Wordt Beter toen nog niet, terwijl een inclusief feest voor álle kinderen in Nederland wel hard nodig was.

De foto was onderdeel van een sociaal experiment in Amstelveen: maakt schmink een verschil of niet? Zijn conclusie: voor de feeststemming van kinderen en volwassenen niet. Volgens hem blijven mensen genieten van snoep en cadeaus, ook zonder zwarte schmink. Die tijd is volgens hem voorbij: “Catch up”, besluit hij.

Verdeelde reacties

Onder zijn bericht stromen de reacties binnen. Zowel voor- als tegenstanders laten uitgebreid hun mening achter.

Omdat het onderwerp gevoelig ligt, is het belangrijk respectvol met elkaar in gesprek te blijven. Geef vooral je mening, maar houd het netjes in de reacties.

Yvonne Coldeweijer is begin volgend jaar weer op televisie te zien met een dagelijks programma op Net5: De Juice. Ze zegt dat de show een stuk milder wordt dan haar eerdere juicevideo’s, maar één BN’er wil ze bepaald niet ontzien: Marco Borsato. Volgens haar is hij “een vieze vent”.

Yvonne benadrukt dat De Juice geen keihard roddelprogramma hoeft te worden. „In eerste instantie ben ik niet uit op het scoren van scoops. Ik wil vooral een gezellige sfeer aan tafel”, zegt ze in De Telegraaf. De uitzendingen zijn niet live, zodat scherpe uitspraken achteraf nog kunnen worden aangepast. „Het is de eerste keer dat ik zo’n programma maak. Misschien zeg ik weleens iets verkeerd. We hebben geen restricties: ik mag overal een mening over hebben, maar ik zit nu bij een mediabedrijf, dus de feiten moeten kloppen.”

Marco Borsato als uitzondering

Toch maakt Yvonne één duidelijke uitzondering op haar mildere aanpak: Marco Borsato. De rechtszaak rond de zanger houdt Nederland al lange tijd bezig en Yvonne heeft een uitgesproken mening. „Wat had ik nu graag al live met mijn programma geweest. Dit was ‘trial by media’, maar dan de andere kant op. Mensen hebben Marco zo in hun hart gesloten dat ze soms niet meer naar de feiten willen kijken.”

Ze verwijst naar het zogenoemde ‘tas op tafel’-gesprek, waarin de moeder van het vermeende slachtoffer Marco confronteert met een dagboek. „Ik hoor dingen die anderen niet willen horen. In dat gesprek hoor ik iemand die is betrapt,” zegt Yvonne.

Ook bij een mogelijke vrijspraak blijft haar oordeel onveranderd, benadrukt ze: „Zelfs als hij wordt vrijgesproken, blijft het voor mij in ieder geval een vieze vent.”