Het ministerie van Defensie wil fors opschalen. Tijdens een recent overleg met vakbonden en vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers werd duidelijk dat het streven nu ligt op een krijgsmacht van 200.000 mensen. Een verdubbeling van het eerder gestelde doel van 100.000 personeelsleden. Om dit te realiseren, wordt zelfs serieus overwogen om de dienstplicht opnieuw te activeren.

Dienstplicht officieel nooit afgeschaft

De dienstplicht in Nederland is sinds 1997 niet meer actief, maar juridisch gezien nooit afgeschaft. Jongeren hoeven zich al decennia niet meer te melden bij Defensie, maar met het toenemende personeelstekort staat een heractivering nadrukkelijk op de politieke agenda.

Staatssecretaris Tuinman heeft aangekondigd binnenkort een brief aan de Tweede Kamer te sturen waarin meer duidelijkheid wordt gegeven over de toekomstige personeelsstrategie. De mogelijkheid om jongeren weer verplicht op te roepen voor militaire dienst wordt daarin als serieuze optie besproken.

Reservisten als flexibele aanvulling

Naast het uitbreiden van het aantal beroepsmilitairen, wil Defensie ook het aantal reservisten flink verhogen. Reservisten zijn burgers die op afroep beschikbaar zijn voor militaire taken. Ze vormen een waardevolle schakel tussen civiele en militaire inzetbaarheid, vooral in crisissituaties.

Toch blijkt het lastig om voldoende reservisten te werven zolang de deelname vrijwillig blijft. Een herinvoering van de opkomstplicht zou hierin verandering kunnen brengen, vooral onder jongeren die momenteel geen actieve rol spelen in de defensiestructuur.

Zweeds systeem als inspiratiebron

Het ministerie kijkt nadrukkelijk naar Zweden, waar de dienstplicht enkele jaren geleden opnieuw werd ingevoerd via een slimme benadering. Zweedse jongeren van 17 jaar krijgen jaarlijks een verplichte vragenlijst over hun motivatie, competenties en bereidheid tot dienst. Op basis daarvan worden zij eventueel uitgenodigd voor verdere keuringen.

Als er onvoldoende vrijwilligers zijn, volgt een verplichte oproep. Dit model blijkt effectief: alleen al dit jaar vulden 110.000 jongeren de vragenlijst in. Nederland overweegt een soortgelijke strategie om het potentieel onder jongeren snel en doelgericht in kaart te brengen.

Vakbonden zien verplichting als laatste redmiddel

De discussie over de dienstplicht wordt ook op de werkvloer gevoerd. Vakbondsvertegenwoordiger Jean Debie van de militaire vakbond laat weten dat hij de herinvoering niet uitsluit. “Als het niet lukt om voldoende mensen vrijwillig te werven, blijft er weinig anders over dan verplichting,” aldus Debie.

Ook defensie-analist Dick Zandee waarschuwt dat vrijwillige werving alleen niet voldoende zal zijn om de ambitieuze doelstellingen te halen. “Een uitbreiding naar 200.000 mensen is een enorme operatie. Daar zijn structurele maatregelen voor nodig, en herinvoering van de opkomstplicht kan daar onderdeel van zijn.”

Internationale dreigingen nemen toe

De hernieuwde focus op het vergroten van de krijgsmacht komt niet uit de lucht vallen. Internationale spanningen nemen toe, en de dreiging van gewapende conflicten aan de randen van Europa is reëel geworden. Van Oekraïne tot het Midden-Oosten: geopolitieke stabiliteit staat wereldwijd onder druk.

Volgens Defensie is het daarom noodzakelijk om niet alleen in materieel te investeren, maar vooral in mensen. Een flexibele, snel inzetbare en goed getrainde krijgsmacht is essentieel om de nationale en internationale veiligheid te garanderen.

Jongeren opnieuw in beeld voor Defensie

Als de opkomstplicht opnieuw wordt ingevoerd, betekent dit concreet dat Nederlandse jongeren weer verplicht in dienst moeten treden. Het plan zou kunnen betekenen dat jongeren zich moeten melden voor een selectieproces, waarna zij als beroepsmilitair of reservist worden ingezet.

Dit plan zal ongetwijfeld leiden tot debat in de samenleving. Tegenstanders zullen wijzen op de beperking van individuele vrijheid, terwijl voorstanders zullen benadrukken dat nationale veiligheid een collectieve verantwoordelijkheid is.

Politieke duidelijkheid op komst

Vooralsnog blijft het wachten op de aangekondigde brief van staatssecretaris Tuinman, die binnen enkele weken wordt verwacht. In deze brief zal meer duidelijk worden over de tijdlijn, de voorwaarden en de uitvoering van de personeelsuitbreiding bij Defensie. Ook zal naar verwachting worden ingegaan op de juridische en praktische implicaties van een herinvoering van de dienstplicht.

De kans dat het huidige systeem van vrijwillige deelname voldoende capaciteit oplevert, wordt steeds kleiner. De politieke druk om ingrijpende maatregelen te nemen groeit.

Conclusie: opkomstplicht terug als oplossing voor nijpend personeelstekort?

Het is duidelijk dat Defensie zich voorbereidt op een toekomst waarin veel meer menskracht nodig is. Met een ambitie om naar 200.000 medewerkers te groeien, wordt de druk op werving, opleiding en inzetbaarheid steeds groter. De herinvoering van de opkomstplicht lijkt niet langer taboe, maar een serieuze beleidsoptie.

Of het daadwerkelijk zover komt, hangt af van de politieke steun, de maatschappelijke acceptatie en de veiligheidssituatie wereldwijd. Maar één ding is zeker: de krijgsmacht van de toekomst vraagt om meer dan vrijwillige inzet. Nederland staat aan de vooravond van een ingrijpend defensiebeleid dat invloed zal hebben op de levens van duizenden jongeren.